نقـدی بر قصه و انیمیشن جوجه اردک زشت

قصه جوجه اردک زشت دوران تبعید بنی اسرائیل به مصر را دستمایۀ خود قرار داده است. آن جوجه ناخوانده و غریب و سیاه‌ روی که در این قصه در سرزمین مصر به دنیا می‌ آید، سمبول و نمادی از قوم یهود و نژاد سامی است، قومی که گرچه در سرزمین غربت زندگی می کند اما به عنوان یک قوم اصیل و با نسب شریف معرفی می‌ شود که ...

فیلم‌ های بسیاری در هالیوود و غرب ساخته می‌ شوند که در آنها از تورات و انجیل به صورت غیر مستقیم یا سمبولیک (تمثیلی) اقتباس شده است، به طوری که افراد ناآشنا با این کتب نمی‌ توانند مفاهیم پنهان در این فیلم‌ ها را کشف کنند. قصۀ این فیلم‌ های تمثیلی معمولاً در عصر حاضر می‌ گذرد ولی در لایه‌ های پنهان خود یک قصۀ تاریخی بر وفق آموزه‌ های تحریف شدۀ دین یهود را روایت می‌ کند. این فیلم‌ ها موضوعات مختلفی را دستمایۀ خود قرار داده‌اند از قبیل: آموزۀ صهیونیسم، منجی ادیان، دوران آخر الزمان، توفّق و سیطرۀ یهود بر جهان، تمسخر سایر ادیان و زندگی و قومیت یهود. ما در این سلسله مقالات قصد داریم تعدادی از این فیلم‌ ها را در  هر یک از این موضوعات معرفی کرده و ضمن بازگشایی نمادها، اندیشۀ تحریف شدۀ آنها را نقد کنیم.

معرفی قصه

قصه کوتاه جوجه اردک زشت (1844)1 اثر هانس کریستین اندرسن 2 (1875 - 1805) از میان 220 قصۀ تخیلی کودکانۀ او مشهورترین اثر این نویسنده دانمارکی است. برخی دیگر از آثار معروف اندرسن عبارتند از: بند انگشتی، دخترک کبریت فروش، ملکه برفی و لباس جدید امپراتور. قصه‌ های اندرسن به 150 زبان دنیا ترجمه شده و هنوز هم در جهان خوانندگان بسیار دارد. در اواسط قرن گذشته دفتر بین‌ المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) تأسیس شد و از سال 1956 جایزه‌ای را به نام هانس کریستین اندرسن به یکی از نویسندگان کتاب کودک در جهان اهدا می‌ کند. این جایزه که یک مدال طلا است توسط ملکۀ دانمارک و به طور دو سالانه به مجموعه آثار یک نویسندۀ کودک اهدا می‌ شود. همچنین از سال 1953 دوم آوریل هر سال که مطابق با سالروز تولد اندرسن است به عنوان روز جهانی کتاب کودک گرامی داشته می‌ شود.

اندرسن کودکی زشت‌ روی بود و عزلت گزینی او در نویسنده شدن وی تأثیر داشت. او از سنین نوجوانی به نوشتن قصه و انتشار آنها روی آورد به طوری که او در اواخر عمر هفتاد سالۀ خود نویسندۀ مشهوری شده بود. در همان ایام یک نفر از او پرسید که آیا قصد ندارد قصۀ زندگی خود را بنویسد؟ اندرسن پاسخ داد که او آن را پیش‌ تر در قصۀ جوجه اردک زشت نوشته است.

خلاصه قصه

قصه جوجه اردک زشت با وصف یک مرغزار آغاز می شود و جمله سوم آن این است: «لک‌ لک با پاهای دراز شَنگَرفی راه می‌ رفت و به زبان مصری سخن می‌ گفت 3». 4 در این مرغزار، ماده اردکی در لانه خود بر روی تخم هایش خوابیده است. تخم ها جوجه می شوند ولی یکی از تخم ها که کمی بزرگتر است با تأخیر سر بر می‌ آورد. هر چند که او درشت تر از بقیه است ولی آشکارا سیاه و زشت‌ روی می‌ نماید. او مثل اردک ها  شنا می‌ کند اما با دیگر جوجه اردک ها تفاوت دارد. ماده اردک از او دفاع می کند و در برابر زخم زبان های مردم، جوجۀ زشت و غریبش را با این جملات می ستاید: «این بیچاره به کسی کاری ندارد»، یا «درست است که این بچه زیبا نیست اما اخلاق خوبی دارد و در آینده زیبا خواهد شد». اما وقتی آزار سایر اردک های مرغزار علیه او زیاد می‌ شود مادر نیز دست از حمایت او برداشته می‌ گوید: «دلم می خواهد چنان گورت را گم کنی که دیگر پیدایت نشود».

جوجه اردک زشت به ناچار می رود و پاییز و زمستان سختی را در میان بلایای مهیبی همچون تفنگ شکارچیان و حمله سگ های وحشی و سرمای کشنده از سر می گذراند. لکن در بهار می بیند که قدرت پرواز یافته است. او از میان همه نوع حیوان و پرندگان آن بیشه، فقط به قوها علاقه مند شده است. لذا شنا کنان به نزد چند قوی زیبایی می رود که در برکه شنا می کنند. وقتی به آنها می رسد سر به تعظیم خم نموده ناگهان تصویر خود را در آب مشاهده می‌ کند و می بیند که او نیز به سان همان ها از جنس «قو» است. آنگاه سایر قوها به او سلام کرده وی را نوازش می کنند. به زودی کودکان نیز برای این قوی جوان و زیبا نان روغنی می ریزند و از اینکه او نیز به جمع قوهایشان اضافه شده به رقص و پایکوبی می پردازند. قصه اندرسن با این جملات به پایان می‌ رسد که این قوی جوان، چون دل پاک و سرشتی نیکو داشت و از تکبر نیز به دور بود لذا قدر آن سعادت و شکوه رخشانی را که به وی روی آورد را بهتر از دیگران می‌ دانست.

اقتباس از تاریخ یهود

قصۀ جوجه اردک زشت ماجرای اقامت بنی اسرائیل در مصر را به طور نمادین بازگو می کند. 5 واضحاً در ابتدای داستان به «زبان مصری» که همان زبان قبطی باشد تصریح می شود. جوجۀ اردک کمی سیاه است همچون یهودیان که رنگ پوست آنها به تیرگی می‌ زند. او پدر و مادر خود را نمی‌ شناسد و این نشانه‌ای است از غربت او در یک سرزمین بیگانه. بنی‌ اسرائیل نیز سه دوره از غربت و آوارگی را تجربه کرده‌اند: در مصر، سپس در بابل و در نهایت در تمام ممالک جهان. در اینجا برای فهم بهتر ماجرا ناگزیر از ذکر تاریخ مختصر بنی‌ اسرائیل هستیم.

بنی اسرائیل از زمان حضرت یوسف (ع) به مصر آمدند و چهار صد سال در آن سرزمین ماندند تا زمانی که حضرت موسی طبق وعده خداوند پدید آمد و ایشان را از بردگی مصریان نجات داد و به سمت سرزمینی که خداوند به حضرت ابراهیم (ع) عطا فرموده بود هدایت فرمود. خداوند حکیم حضرت ابراهیم (ع) را پس از بت شکنی در قوم، از خانه پدری اش در نزدیکی بابل (حوالی بغداد امروزی) بیرون آورد تا به فلسطین داخل کند (قرآن: انبیاء / 71، اعراف / 137، مریم / 49 ـ تورات: سفر پیدایش  12/ 1 و 2). در تورات کنونی اگرچه ماجرای بت‌ شکنی ابراهیم (ع) موجود نیست ولی مذکور است که خداوند ماجرای غربت چهار صد سالۀ فرزندان حضرت ابراهیم در زمین بیگانه را به او خبر داده بود. در آنجا مؤکد است که آنها در پشت چهارم به فلسطین باز خواهند گشت (پیدایش ۱۵ / ۱۳ تا ۱۶). علت اصلی تبعید بنی اسرائیل از زمین مقدس فلسطین کفاره شدن گناهِ فروختن یوسف (ع) بود. زیرا این گناه توسط این پیامبر زادگان تعمداً برای مخالفت با خواست خداوند در وصایت یوسف (ع) صورت گرفته بود و خداوند خواست تا آنها بدین طریق از آن گناه پاک شوند.

حضرت یعقوب (ع) قبل از رحلتش در مصر به بنی اسرائیل خبر داد که خداوند نسل شما را به سرزمین پدرتان ابراهیم (ع) باز خواهد آورد (سفر پیدایش 48 / 21). حضرت یوسف (ع) نیز همین بشارت را به آنها داد (پیدایش 50 / 24). از اینجا بود که سرزمین فلسطین، به «ارض موعود» ملقب شد. حضرت موسی (ع) طبق پیشگویی انبیاء در موعد مقرر به دنیا آمد و بنی‌ اسرائیل را به فلسطین بازگرداند و این وعده 3400 سال پیش از این، محقق شد. آن حضرت در میانۀ راه، کتاب شریف تورات را برای یهود به ارمغان آورد، که در آن مؤکد شده که خداوند به شما دو نوبت فرصت می‌ دهد تا در زمین مقدس زندگی کنید و اگر به گناهان آلوده گشتید خداوند این زمین مقدس را از شما خواهد گرفت (تورات: سفر تثنیه، باب 28 تا 30 ـ قرآن: اسراء / 4). فرصت نخست آنها در سال 586 قبل از میلاد به پایان رسید و خداوند بخت نصّر پادشاه ظالم بابل را بر یهودیان مسلّط کرد و او اکثر ایشان را کشت و معبد سلیمان را تخریب کرد و تعداد چهل هزار نفر از ایشان را برای غلامی و کنیزی با خود به بابل برد.

نزدیک به پنجاه سال بعد، کورش کبیر شهر بابل را فتح کرد و بنی‌ اسرائیل را مرخص نمود تا به فلسطین بازگردند. در این مدت خداوند یهودیان را در مال و نفرات کثرت بخشیده بود چنانکه در قرآن کریم مذکور است (قرآن: إسراء / 6). قبل و بعد از خرابی معبد سلیمان، خداوند ده‌ ها پیامبر برای یهودیان فرستاد تا آنچه را که پیش‌ تر از طریق حضرت موسی (ع) به آنها امر فرموده بود یادآوری کند. زیرا در این مدت تورات به حذف و تحریف‌ های کاهنان آلوده گشته بود. همچنین خداوند متعال در نزدیکی اخراج نهایی یهود از فلسطین، حضرت عیسی (ع) را به پیامبری فرستاد تا این خطر را به آنها گوشزد کند که تیشه بر ریشه درخت یهود گذاشته شده و اگر توبه نکنید عقوبت خداوند بر شما نازل خواهد شد (انجیل متی 3 / 7 تا 10 ـ اعمال رسولان 3 / 19). اما آنها قصد قتل حضرت عیسی (ع) را کردند و گرچه موفق نشدند ولی برخی حواریون او را کشتند. و این چنین شد که فرصت دوم نیز با حملۀ تیتوس پسر امپراطور روم در سال 70 میلادی به فلسطین به پایان رسید. تیتوس حدود یک میلیون نفر از یهودیان را کشت و الباقی را اسیر کرد یا نفی بلد نمود. 6 اما اندکی از یهودیان تا سال 200 میلادی به طور پراکنده در فلسطین زندگی می‌ کردند ولی امپراتور روم در این سال آنها را از آن سرزمین اخراج کرد.

نقد و تحلیل

قصه جوجه اردک زشت دوران تبعید بنی اسرائیل به مصر را دستمایۀ خود قرار داده است. آن جوجه ناخوانده و غریب و سیاه‌ روی که در این قصه در سرزمین مصر به دنیا می‌ آید، سمبول و نمادی از قوم یهود و نژاد سامی است، قومی که گرچه در سرزمین غربت زندگی می کند اما به عنوان یک قوم اصیل و با نسب شریف معرفی می‌ شود که توانایی‌ های مختلفی را به طور ذاتی با خود حمل می‌ کند. مثلاً در قصه می‌ خوانیم که اردک در انتها می فهمد که او علاوه بر شنا کردن در آب، قادر به پرواز کردن نیز هست.

در زمانی که اندرسن این قصه را در سال 1844 می‌ نوشت مسئله ارض موعود و بازگشت به زمین فلسطین هنوز توسط یهودیان بدعت گذاشته نشده بود. در واقع اصطلاح «صهیونیسم» در سال 1890 توسط ناتان برنبام 7 که یک روزنامه نگار اتریشی بود جعل شد و در همین سال‌ ها تئودور هرتسل اندیشۀ صهیونیسم را پایه گذاشت و سعی وافر در جلب حمایت یهودیان کرد.

در انیمیشن قدیمی جوجه اردک زشت، Ugly Duckling (1939) محصول والت دیسنی که از روی این قصه ساخته شده، پایان داستان به نحوی رقم می خورد که حاوی اندیشة صهیونیسم است. یک سال بعد وقتی اردک‌ های بالغ شده با حسرت به پرواز دسته‌ جمعی قوها در آسمان چشم دوخته‌ اند، یکی از آنها به نزد اردک‌ ها فرود می‌ آید و خود را به آنها معرفی می‌ کند. او همان جوجه اردک زشت‌ روی سابق است، که اکنون به این زیبایی می‌ خرامد. آن قو خبر می‌ دهد که شما مرا تمسخر می کردید و مرا بیگانه می‌ خواندید اما می‌ بینید که من یک قو بودم و خود نمی دانستم. اکنون ما قوها به سوی سرزمین اصلی خود در حال پرواز هستیم. لحظاتی بعد در میان نگاه حسرت‌ بار اردک‌ ها، این قو پرواز کنان به جمع هم‌ کیشان خود ملحق می‌ شود.
قصۀ جوجه اردک زشت گرچه توسط یک نویسندۀ مسیحی نوشته شده است لکن این باعث نمی‌ شود که ما نویسندۀ آن را تبرئه کنیم. زیرا در همان تورات یهود که مسیحیان نیز کلّیت آن را قبول دارند مذکور است که خداوند به بنی‌ اسرائیل هشدار داد که اگر بت پرست شوید و به گناهان آلوده گردید شما را به چهار وسیله عذاب هلاک خواهم کرد: قحطی، بیماری، شمشیر دشمنان و حیوانات وحشی. پس آنگاه الباقی شما را عبرت و مثل برای ساکنان زمین خواهم کرد:

(24) پس‌ جمیع‌ امت‌ ها خواهند گفت‌: چرا خداوند با این‌ زمین‌ چنین‌ کرده‌ است‌ و شدت‌ این‌ خشم‌ عظیم‌ از چه‌ سبب‌ است‌؟ (25) آنگاه‌ خواهند گفت‌: از این‌ جهت‌ که‌ عهد یَهُوَه‌ خدای‌ پدران‌ خود را که‌ به‌ وقت‌ بیرون‌ آوردن‌ ایشان‌ از زمین‌ مصر با ایشان‌ بسته‌ بود، ترک‌ کردند، (26) و رفته‌، خدایان‌ غیر را عبادت‌ نموده‌، به‌ آنها سجده‌ کردند، خدایانی‌ را که‌ نشناخته‌ بودند و قسمت‌ ایشان‌ نساخته‌ بود. (27) پس‌ خشم‌ خداوند بر این‌ زمین‌ افروخته‌ شده‌، تمامی‌ لعنت‌ را که‌ در این‌ کتاب‌ مکتوب‌ است‌، 8 بر آن‌ آورد. (28) و خداوند ریشۀ ایشان‌ را به‌ غضب‌ و خشم‌ و غیض‌ عظیم‌، از زمین‌ ایشان‌ کند و به‌ زمین‌ دیگر انداخت‌، چنانکه‌ امروز شده‌ است‌ (سفر تثنیه، باب 29).

و همچنین آمده است:

(36) خداوند تو را و پادشاهی‌ را که‌ بر خود نصب‌ می‌ نمایی‌، بسوی‌ امتی‌ که‌ تو و پدرانت‌ نشناخته‌اید، خواهد برد، و در آنجا خدایان‌ غیر را از چوب‌ و سنگ‌ عبادت‌ خواهی‌ کرد. (37) و در میان‌ تمامی‌ امت‌ هایی‌ که‌ خداوند شما را به‌ آنجا خواهد برد، عبرت‌ و مثل‌ و سُخریّه‌ خواهی‌ شد (سفر تثنیه، باب 28).

لهذا دیده می‌ شود که تورات کنونی یهود نیز به ضد اندیشۀ صهیونیسم شهادت می‌ دهد.

*امیر اهوارکی

***پی نوشت‌ ها

1. The Ugly Duckling (1844)
2. Hans Christian Andersen (1805 – 1875)
3.There the stork minced about on his red legs, clacking away in Egyptian.
4. ترجمه خوبی از قصه کوتاه «جوجه اردک زشت» در این کتاب مندرج است: هانس کریستیان اندرسن، هزار دستان، مسعود حاتم، انتشارات نیل، تهران، ۱۳۴۵، ص. ۳۲ تا ۴۸
5. فهم این حقیقت را مدیون مقالة «سیاست قصه» از استاد گرانقدر جناب شمس الدین رحمانی هستم. نگا. شمس الدین رحمانی، فرهنگ و زبان (مجموعه مقالات)، انتشارات برگ، تهران، 1368؛ ص 33
6. ویلیام میلر، تاریخ کلیسای قدیم در امپراطوری روم و ایران، ترجمه علی نخستین، تهران، 1931م.؛ طبع جدید: نشر اساطیر، 1382؛ ص 63
7. Nathan Birnbaum (1864 – 1937)
8. برای مشاهدۀ این لعنت‌ ها به باب 27 از سفر تثنیه نگاه کنید که حضرت موسی و یوشع گناهان مختلف را ذکر کرده‌اند که هر یهودی به آنها عمل نکند ملعون خدا شود. مهم‌ ترین آن گناهان بت‌ پرستی و ترک شریعت تورات است.

قتل تازه مسلمان فرانسوی به دست پدر زنش

به گزارش موعود به نقل از مهر، با اینکه این زوج جوان روابط خوبی با یکدیگر نداشتند،؛ اما اختلاف اصلی و اساسی جوان به قتل رسیده با خانواده همسرش به ویژه از گرایشات و علاقه او به دین اسلام ناشی می شده است. این قتل برنامه ریزی شده توسط پدر حدوداً 50 ساله خانواده انجام گرفته است. وی در ویلای دخترش، داماد خود را به وسیله یک کالیبر 12 به ضرب دو گلوله از پای در آورد.

یکی از همسایه ها که متوجه سر و صدای مشکوکی از داخل ویلا شده بود، پدر خانواده را در حالی که سعی داشته بدن بی جان مرد جوان را در صندوق عقب اتومبیل جای دهد، می بیند و فوراً با اداره پلیس برای گزارش حادثه تماس می گیرد.

به گزارش «فرانس پرس»، این قتل برنامه ریزی شده دقیقاً در همان روزی اتفاق افتاده است که وزیر کشور فرانسه لیست مناطق امن در فرانسه را اعلام کرده است. این فهرست، که شامل 15 منطقه جغرافیایی فرانسه می باشد که در زمینه راهکارها و ابزارهای مبارزه با جرم از تمرکز بالاتری برخوردارند، شهر «وورت - سنت - گیل» را نیز در بر می گیرد.

بررسی این پرونده تحت عنوان «قتل با انگیزه قبلی» به قاضی تحقیق ناحیه "«نیم» سپرده شد. طبق برخی شایعات بی اساس منتشر شده توسط بعضی سایت های ضد اسلام، اقدام خشونت بار پدر دختر در دفاع از دخترش بوده است. بنابر شایعات مذکور، مرد جوان سعی در اجبار همسر خود به پذیرش دین اسلام داشته است. این شایعات قویاً مورد انتقاد و تکذیب قرار گرفته است.

به نظر می رسد انتشار دهندگان این شایعات بی پایه، قصد قهرمان سازی از این قاتل 53 ساله را دارند.