سیره و صفات مهدی موعود در کلام امام حسین (ع)

شاید برای خیلی از ما اتفاق افتاده که با شنیدن یک خبر درباره یک شخص یا خواندن مطالبی راجع به او ، خیلی راحت درباره اش قضاوتی کرده یا سخن علیه او به زبان برانیم ؛ اما بعدها معلوم شود که اساسا آن خبر موثق نبوده و یا این که نوع بیان کردنش با جهت گیری خاصی بوده و یا کسانی خواسته اند ما را علیه یک شخص تحریک کنند.

 

این نکته هم در مسائل شخصی و خانوادگی و اجتماعات کوچک و بزرگی که در آن زندگی میکنیم ، هست و هم در مسائل سیاسی و ...

 

هر چند حرکت دادن زبان ساده است و به راحتی می توانیم دهانمان را باز کنیم و هر سخنی خواستیم بگوییم ؛ اما به عنوان یک مسلمان ، مسأله به همین سادگی نیست که حالا ما یک چیزی گفته ایم و تمام شده و به قول مردم حرف هم که باد هواست !

شاید دلمان بخواهد کم نیاوریم و خود را انسانی فهمیده نشان دهیم که بله من هم درباره این موضوع درک خوبی دارم و می توانم نظر بدهم و قضاوت کنم ، شاید دلمان بخواهیم آنچه در دل داریم بیرون بریزیم و راحت شویم و هزار شاید دیگر .

 

اما از نظر تعالیم آسمانی که به ما رسیده ، اثر اعمال فراتر از این حرفهاست که یک کاری کردیم و تمام شده . در میان عواقب نگران کننده ای که برای کارهای ناشایست بیان کرده اند ، عواقب گناهان مربوط به زبان جایگاه فوق العاده ای دارد . در میان حجم عظیم کلماتی که از دهان ما بیرون می آید ، وجود یک دروغ ، یک غیبت ، یک تهمت ، یک آبرو بردن ، آزار مؤمن و ... برای بدبخت کردن و مدیون کردن ما کافی است .

 

سخنانی هم که دیگران به ما می گویند - هر قدر هم که آدم خوبی باشند - مثل کلام خداوند تعالی و معصومین علیهم السلام نیست که ذاتا حجت باشد ؛ لذا نمی توان گفت چون فلانی گفته ، من هم می گویم ؛ این کافی نیست .

 

در اینجا سخنی جالب را از زبان یکی از بزرگان عصر ما می خوانیم :

 

یکی از ارادتمندان مرحوم آیت الله شیخ محمد کوهستانی ( رحمه الله ) می گوید :

 

روزی جهت عرض ادب و دست بوسی خدمت آقا جان کوهستانی رسیدیم ، اوایل طلبگی من بود ، جمعی نزد ایشان نشسته بودند ؛ هنگامی که جهت تجدید وضو برخاستند متوجه حقیر شد و دست مبارک خود را در گردن من انداخت ، مثل پدری مهربان از من احوال پرسی کرد و این برخورد محبت آمیز سخت مرا مجذوب ایشان کرد ، آن گاه فرمود :

 

« تا به حال شتر دیده ای ؟ »

 

عرض کردم : خودش را ندیدم ، ولی عکسش را در کتاب دیدم .

 

سپس گفتند :

 

« در میان حیوانات اهلی ، شتر بیشتر از حیوانات بار می شود ، اگر اسب را پنجاه من گندم بار کنند شتر را یکصد من گندم بار می کنند . با توجه به این که بارش سنگین است ، همیشه سالم است ، چون جلوی پای خود را نگاه می کند .

 

شما اول طلبگیتان است ، اول جوانی شماست خیلی احتیاط کنید . مقداری آهسته تر حرکت کنید در مسائل و حوادث روز با شتاب تصمیم نگیرید . »

 

بعد گفتند :

 

« فهمیدی چه گفتم ؟ »

 

من با کمال خوشحالی عرض کردم : بلی آقا جان

 

کمی آهسته تر حرکت کنید . ( 1 )

 

باید توجه داشت که در زمان ما ، کار بسیار حساس تر و سخت تر از گذشته است ، خصوصا که شیوه های رنگارنگ تبلیغاتی و پخش شایعات و امثال اینها خیلی پیچیده گشته است .

 

از پیامبر اسلام صلّى اللَّه علیه و آله روایت شده که فرمودند :

 

« یأتی على الناسِ زمانٌ ، الصابرُ مِنهُم على دینِه کالقابِضِ على الجمرۀ » ؛ زمانى بر مردم فرا رسد که صبرکننده بر دینش از آنان همچون گیرنده پاره آتش در دست است . ( 2 )

 

دو روایت زیبا

 

عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ( علیه السلام ) قَالَ : إِنَّ لِسَانَ ابْنِ آدَمَ یُشْرِفُ کُلَّ یَوْمٍ عَلَى جَوَارِحِهِ کُلَّ صَبَاحٍ فَیَقُولُ کَیْفَ أَصْبَحْتُمْ فَیَقُولُونَ بِخَیْرٍ إِنْ تَرَکْتَنَا وَ یَقُولُونَ اللَّهَ اللَّهَ فِینَا وَ یُنَاشِدُونَهُ وَ یَقُولُونَ إِنَّمَا نُثَابُ وَ نُعَاقَبُ بِکَ ( 3 )

 

امام سجّاد ( علیه السلام ) فرمود : هر روز صبح زبان آدمى تمام اعضاى بدنش را زیر نظر گرفته ، و مى‏ گوید : چگونه هستید ؟ شب را چگونه به صبح رساندید ؟ پاسخ مى‏ دهند اگر تو ما را رها کنى خوب هستیم ، و مى‏ گویند ، خدا را ، خدا را نسبت به ما یاد بیاور ، سوگندش دهند و گویند ما به وسیله تو پاداش و کیفر مى‏ بینیم . ( 4 )

 

قال رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله : إذا أصبح ابن آدم فإنّ الأعضاء کلّها تکفّر اللسان تقول : اتّق اللّه فینا ، فإنّما نحن بک : فإن استقمت ، استقمنا ، و إن إعوحجت إعوججنا

 

وقتى صبح فرا رسد همه اعضاى تن در مقابل زبان تعظیم کنند و گویند در باره ما از خدا بترس زیرا صلاح کار ما به تو وابسته است ، اگر به استقامت گرائیدى ما نیز به استقامت گرائیم و اگر به کجى متمایل شدى ما نیز کج شویم . ( 5 )

 

آیه نبأ

 

بعد از اینکه « ولید بن عقبۀ » خبر آورد که طایفه « بنى المصطلق » مرتد شده اند ، جمعى از مسلمانان ساده دل و ظاهر بین به پیغمبر - صلی الله علیه و آله و سلم - فشار مى‏ آورند که بر ضد طایفه مزبور اقدام به جنگ کند ( 6 ) ... این آیه نازل می شود که :

 

یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إِن جَاءَکمُ‏ْ فَاسِقُ  بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُواْ أَن تُصِیبُواْ قَوْمَا بجَِهَالَۀٍ فَتُصْبِحُواْ عَلىَ‏ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِین‏ ( 7 ) ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏ اید ، اگر فاسقى برایتان خبرى آورد تحقیق کنید ، مباد از روى نادانى به مردمى آسیب برسانید ، آن گاه از کارى که کرده‏ اید پشیمان شوید . ( 8 )

 

کلمه « فاسق » به طورى که گفته‏ اند به معناى کسى است که از طاعت خارج و به معصیت گرایش کند ( 9 ) باید توجه داشت که اگر قرار باشد کسی واقعا « عادل » باشد ، شرایط مختلفی در علم « رجال » و « حدیث شناسی » برایش ذکر شده و اگر به کسی بر نخورد باید بگوییم که خیلی از ماها از این عنوان خارج هستیم . تازه خبرهایی که آدم های خوب هم می گویند ، خیلی وقت ها ممکن است بر اساس شایعات و قضاوت های نادرست و ... باشد .

 

« أَنْ تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهالَۀٍ » یعنى این احتیاط را به خاطر آن انجام دهید که مبادا با عدم آگاهى از حال مردى و مطیع بودن و اسلام شان به مال و جان آنان لطمه وارد شود ... این آیه شریفه دلالت دارد بر این که خبر واحد موجب علم و عمل به آن نمی شود ، زیرا معنى آنست که اگر کسى براى شما خبرى آورد که در امان نیستید از اینکه خودش دروغ باشد ، در مورد آن خبر توقف کنید ، و این علت در خبر کسى که احتمال دروغ دارد موجود است . ( 10 )

 

برخی از محققان و مفسران « جهالت » را به عمل سفیهانه و عمل نابخردانه تفسیر کرده اند . ( 11 )

 

به هر حال داستان درباره جایی است که بر اساس خبر یک شخص ناعادل ، که اتفاقا از یک نکته دینی استفاده کرده بود و به آن طایفه نسبت « مرتد شدن » داده بود و این باعث می شد انگیزه های دینی مردم علیه آن طایفه تحریک شود ، می خواستند به آنها حمله کنند .

 

در تفسیر نمونه می خوانیم :

 

... به همان اندازه که حجیت خبر واحد ثقه به زندگى سامان مى‏ بخشد ، تکیه بر اخبار غیر موثق بسیار خطرناک ، و موجب از هم پاشیدگى نظام جامعه‏ ها است ، مصائب فراوانى به بار مى‏ آورد ، حیثیت و حقوق اشخاص را به خطر مى‏ اندازد ، و انسان را به بیراهه و انحراف مى‏ کشاند ، و به تعبیر جالب قرآن در آیه مورد بحث سرانجام مایه ندامت و پشیمانى خواهد بود .

 

این نکته نیز قابل توجه است که ساختن خبرهاى دروغین و تکیه بر اخبار غیر موثق یکى از حربه‏ هاى قدیمى نظام هاى جبار و استعمارى است که به وسیله آن جو کاذبى ایجاد کرده ، و با فریب و اغفال مردم ناآگاه آنها را گمراه مى‏ سازند ، و سرمایه‏ هاى آنها را به تاراج مى‏ برند .

 

اگر مسلمانان دقیقا به همین دستور الهى که در این آیه وارد شده عمل کنند و خبرهاى فاسقین را بدون تحقیق و تبین نپذیرند از این بلاهاى بزرگ مصون خواهند ماند . ( 12 )

 

إن شاء الله خداوند متعال همه ما را از شرّ آفات زبان حفظ کند .

 

فالله خیرٌ حافظا و هو أرحم الراحمین ( 13 )

 

پی نوشت ها :

 

(1) کتاب بر قله پارسایی

(2) درر الأخبار با ترجمه ‏فارسى ، ص 197 ؛ بحار الأنوار الجامعۀ لدرر أخبار الأئمۀ الأطهار ، ج‏ 74 ، ص 100 ؛ الحکم الزاهرۀ با ترجمه انصارى ، ص 131

(3) الکافی ، ج 2 ، ص 115 ، باب الصمت و حفظ اللسان ، وسائل‏ الشیعۀ ، ج 12 ، ص 189 ، 119 - باب وجوب حفظ اللسان عما لا یجوز ... ؛ ثواب‏ال أعمال و عقاب الاعمال ، ص 237 ، عقاب اللسان

(4) آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام ، ص 141 ، 119 - باب وجوب نگهدارى زبان از آنچه که گفتنش روا نیست

(5) نهج الفصاحۀ مجموعه کلمات قصار حضرت رسول ، ص 189 ؛ پیام پیامبر ، ص 592 ؛ نهج الفصاحۀ مجموعه کلمات قصار حضرت رسول با ترجمه فارسى‏ ، ص 189  

(6) حجرات/ 6

(7) تفسیر نمونه ، ج‏ 22، ص 158

(8) ترجمه آیتی

(9) ترجمه المیزان ، ج‏ 18 ، ص 463  

(10) ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، ج‏ 23 ، ص 199

(11) اصول الفقه مرحوم مظفر ، ج 2 ، ص 86

(12) تفسیر نمونه ، ج‏ 22 ، ص 157

(13) یوسف/ 65

گروه حوزه علمیه تبیان